مشکل گرفتن اقامت بدلیل مخالفت ادارات خارجیان بدلیل عدم همکاری در تهیه پاس؛ چه باید کرد؟
سایت انتگراسیون، 06.05.2007 حنیف حیدرنژاد مددکار اجتماعی و مشاور در امور پناهندگی و مهاجرین . با به تصویب رسیدن لایحه تغییرات مرتبط با اقامت در کابینه دولت فدرال در تاریخ 28 مارس و به جریان افتادن مجدد امکان دریافت اقامت افراد قدیمی دارنده دولدونگ(1)، اکنون این سوال برای بسیاری از این دسته از ایرانیان مطرح است که با مخالفت های اداره خارجیان در موافقت با دادن اقامت چه باید کرد؟ چگونه میتوان اداره خارجیان را قانع نمود که درخواست این اداره برای تهیه پاس از سفارت جمهوری اسلامی، خواسته ای غیر قابل توقع و غیر قال انتظار میباشد. . بعد از مصوبه وزرای داخله ایالتهای آلمان در 17 نوامبر 2006 که در آن شرایط اعطاء اقامت به دارندگان قدیمی دولدونگ مشخص شده بود، در عمل تعداد افرادی که بتوانند از طریق این مصوبه اقامت بگیرند بسیار بسیار پائین تر از آنچه که انتظار میرفت بود. این مسئله شامل همه ملیتها میشد، اما در مورد ایرانیان اصلی ترین مانع، مخالفت ادارات خارجیان با دادن اقامت به آنها با این استدلال بود که " چون شما در سالهای قبل در جهت تهیه اوراق هویتی و درخواست پاس از سفارت کشورتان برای اخراج خودتان از آلمان با ما همکاری نکرده بوده اید، بنابر این باقی ماندن شما در آلمان غیر قانونی بوده و امری است که خودتان آنرا کش داده اید. و چون عمدا از همکاری خود داری کرده بوده اید، با دادن اقامت به شما موافقت نمی کنیم."
به درخواست اقامت بسیاری از این دسته از ایرانیان یا رسما جواب منفی داده شده است، یا شفاها به آنها اطلاع داده شده ولی هنوز جواب منفی رسمی دریافت نگرفته اند. در آلمان بیش از 5760 نفر ایرانی دارنده اقامت نوع دولدونگ زندگی میکنند. آمار رسمی از اینکه چه تعداد ایرانی می توانند در آینده مشمول این قانون ( هنوز تصویب نشده) بشوند در اختیار من وجود ندارد، اما بر اساس ارزیابی های های تجربی می توان این تعداد را بین 2500 تا 3500 نفر ارزیابی نمود.
قبل از آنکه به این سوال پاسخ دهیم که چه باید کرد، ابتدا خوب است زمینه های حقوقی مشکل را بشناسیم.
. مشکل کجاست؟
در توضیح شرایط لازم برای دادن اقامت در ماده 104-آ لایحه پیشنهادی تغییرات قانونی مرتبط با اقامت، بند 1 شماره 4 تصریح شده است:
" پاراگراف 104- آ : رسيدگی به موارد قديمی
(1) به خارجی دولدونگی بايد خارج از مفاد پاراگراف 5 بند 1 شماره‌ی 1 و بند 2 اجازه‌ی اقامت اعطا شود، چنانچه وی در تاريخ اول ژولای 2007 حداقل هشت سال، و چنانچه با يک يا چند فرزندِ مجردِ به سن قانونی نرسيده در چهارچوب يک خانه زندگی کند، حداقل 6 سال به صورت لاينقطع دولدونگی بوده باشد و يا به اين مدت به دلايل انسانی اجازه‌ی اقامت گرفته و بر آن مبنا در اين کشور بطور قانونی زندگی کرده باشد و همچنين چنانچه؛
[...]
4. اداره‌ی خارجی را بطور تعمدی و آگاهانه در ارتباط با امور مهم اقامتی خود فريب نداده و اقدامات اداری برای پايان دادن به اقامت خود را بطور عمد به تعقيب نيانداخته و يا مانع اجرای آنها نشده باشد. . "4. die Ausländerbehörde nicht vorsätzlich über aufenthaltsrechtlich relevante Umstände getäuscht oder behördliche Maßnahmen zurAufenthaltsbeendigung nicht vorsätzlich hinausgezögert oder behindert hat“. |
. این بند دقیقا تکرار بند 6.1 و 6.2 مصوبه وزرای داخله ایالتها در 17 نوامبر 2006 می باشد.
مشکل آنجاست که ادارات خارجیان با استناد به مواد 48 و 49 قانون اقامت استدلال می کنند "بدلیل عدم همکاری در انجام وظایف" نمی توانند با دادن اقامت به یک متقاضی " دولدونگی" واجد شرایط موافقت کنند، وقتی که در گذشته این فرد در جهت تهیه اوراق لازم برای اخراش از آلمان، همکاری نکرده باشد.
بند 3 ماده 48 قانون اقامت در این مورد تصریح میکند:
. | "(3) Besitzt der Ausländer keinen gültigen Pass oder Passersatz, ist er verpflichtet, an der Beschaffung des Identitätspapiers mitzuwirken"... |
در صورتی که فرد خارجی فاقد پاس یا المثنی باشد، موظف است برای تعیین اوراق هویتی اش [...] برای به اجرا گذاشتن بازگرداندنش به کشور دیگر[...] همکاری کند.
. بدین ترتیب یک پناهجوی قدیمی ایرانی دارنده دولدونگ که تمام شرایط لازم برای گرفتن اقامت بر اساس مصوبه 17 نوامبر 2006 وزرای داخله یا لایحه پیشنهادی هیئت دولت را داشته باشد، وقتی به اداره خارجیان محل سکونتش مراجعه میکند، با یک دیوار بلند جدید روبرو میشود. ادارات خارجیان در اغلب موارد از دادن اقامت به افرادی که در سالهای قبل برگه های بازگشت دادوطلبانه (...) را پر نکرده بوده اند، خوداری میکنند. همچنین این ادارات با دادن اقامت به کسانی که حاضر نبوده اند در سالهای قبل برگه های درخواست پاس از سفارت جمهوری اسلامی را پرکنند موافقت نمی کنند. .. استدلال ایرانیان در مقابل این قانون
ایرانیانی که حاضر نشده ویا حاضر نیستند که برگه بازگشت داوطلبانه(!) وبازگشت به ایران را پر کرده و یا از سفارت جمهوری اسلامی ایران درخواست پاس بکنند، در اساس دو استدلال را مطرح میکنند:
اول اینکه بدلیل فعالیتهای سیاسی – اجتماعی که در ایران و یا در خارج داشته اند ترس از آن دارند که در صورت بازگشت دستگیر شده و مورد آزار و شکنجه قرار بگیرند. این دسته استدلال میکنند که اگر مشکلی در ایران نداشتند و واقعا می توانستند شرایط زندگی در ایران را تحمل کنند، دیگر ضرورتی برای مهاجرت و خروج از ایران هم برای آنها پیش نمی آمد. بنا براین حاضر نیستند به زندگی تحت شرایط غیر انسانی در جمهوری اسلامی بازگردند.
دسته دوم استدلال میکنند از آنجا که این رژیم را یک رژیم جنایتکار میدانند، اصلا این رژیم و سفارت آن را به رسمیت نشناخته و هر نوع ارتباط با آنرا به معنی به رسمیت شناختن این رژیم بحساب میاورند. این دسته معتقدند مسبب اصلی آوارگی و رنج و دربدری آنها رژیم جمهوری اسلامی است و حاضر نیستند حتی به قیمت گرفتن اقامت نیز پا درون سفارت رژیم جمهوری اسلامی گذاشته و درخواست پاس نمایند.
هر دو دسته فوق همچنین معتقدند پر کردن اوراقی که اداره خارجیان از آنها انتظار دارد، در آینده به اعتبارشان ضربه زده و در صورت پذیرش چنین کاری، بعد از آن دیگر این اداره ها آنها و ادعاهایشان را جدی نخواهند گرفت. . عوامل تأثیر گذار و راه حل ها
1- اصلی ترین تصمیم گیرنده در اینگونه موارد اداره خارجیان است. اداره خارجیان هر شهر یا منطقه می تواند بر اساس اختیاراتش و نوع تعبیر و تفسیرش از قانون و شرایط و بسته به " تک مورد- Einzelfall"، بگونه ای متفاوت از دیگر ادارات تصمیم گرفته و از سختگیری خوداری کرده و با دادن اقامت موافقت کند. در این حالت حزب یا احزاب سیاسی حاکم در شهر و شهرداری، رئیس و کارمندان ادارات خارجیان و نیز چگونکی رابطه کارمند با فرد متقاضی اقامت و سابقه گذشته فرد متقاضی با آن اداره و با کارمند مسئول پرونده اش، نقش مهمی بازی کرده و عوامل تأثیر گذار محسوب میشوند. . 2- استفاده از حکم دادگاه عالی ايالتی در نورنبرگ
در تاریخ 16 ژانویه 2007 دادگاه عالی ايالتی نورنبرگ حکمی در ارتباط با شکایت یک پناهجوی ایرانی از اداره خارجیان محل سکونتش صادر نمود. اداره خارجیان ادامه حضور این فرد در آلمان را غیر قانونی اعلام کرده بود. با این استدلال که این شخص برای تهیه پاس از سفارت جمهوری اسلامی تلاش نکرده و با اداره خارجیان در این مورد همکاری نداشته است، در نتیجه عمدا کش پیدا کردن حضور غیر قانونی اش در آلمان را موحب شده است. دادگاه عالی ايالتی طی حکم خود اعلام داشت: اينکه وی (ایرانی پناهجو) پاسپورت نداشته به خودی خود جرمی را مرتکب نشده است. استدلال دادگاه این بود که تنها زمانی اقامت فرد خارجی بدليل نداشتن گذرنامه جرم تلقی مي‌شود که از وی بتوان انتظار و توقع تهيه و ارائه گذرنامه را داشت اما وی چنين کاری را نکرده باشد. در ارتباط با فرد مزبور، بر طبق نظر دادگاه ايالتی و نیز دادگاه عالی ايالتی، چنين توقعی را نمي‌توان داشت: چون خواست اداره خارجیان از این فرد برای مراجعه به سفارت جمهوری اسلامی و "اعلام بازگشت داوطلبانه" در واقع درخواست بیان یک امر کذب میباشد که تنها بخاطر فشار از سوی اداره‌ی خارجیان یوده و بر خلاف خواست ونیت باطنی این فرد مي‌باشد. با این عمل، اداره خارجیان این خارجی را مجبور به ارائه اطلاعات اشتباه به کنسولگری کرده و این روش با اصل حاکمیت قانون و قانونگرا مخالف بوده و با حقوق پايه‌ای فرد همخوانی ندارد. البته باید توجه داشت این حکم هیچ الزامی را برای ادارات خارجیان به همراه نمی آورد، اما از آنجا که یک استدلال قوی حقوقی از یک دادگاه عالی ایالتی میباشد، دست بسیاری از وکلا نیز در استفاده از این حکم باز بوده و شاید بتوان از آن به نتایج مثبتی دست یافت. . حکم دادگاه عالی ایالتی در نورنبرگ پرسش و پاسخ با وکیل مانوئل کابیس در مورد این حکم
مقاله مشروح و استدلات حقوقی وکیل مانوئل کابیس در مجله معتبر و تخصصی "آزول ماگاتزین" ماه مه 2007
. 3- استناد به غیر قابل توقع وانتظار بودن خواست مراجعه به سفارت رژیم برای تهیه پاس
اما در مورد افرادی که همه شرایط ومدارک آنها تکمیل بوده ولی تنها مشکلشان در گرفتن اقامت، نداشتن پاس ایرانی میباشد، باید یادآوری کرد که قانون در چنین حالتی پیشبینی های لازم را کرده است. بند 1 ماده 5 آئین نامه اجرائی قانون اقامت (§ 5 AufenthV) تصریح میکند: اگر مشخص شود که دریافت پاس از ( سفارت مربوطه) غیر ممکن بوده و یا تحقق چنین خواسته ای غیر قابل توقع و انتظار است، در چنین حالتی به متقاضی پاس ویژه خارجیان( Reisedokoment FürAusländer - در نزد ایرانیان معروف به پاس طوسی) داده خواهد شد. اما به محض آنکه عواملی که مانع دریافت پاس از ( سفارت مربوطه) بوده است، بر طرف گردد، متقاضی باید بلافاصله برای دریافت پاس از سفارت ( کشور متبوعه اش) اقدام کند. تشخیص این مسئله که در چه حالتی می توان اداره خارجیان را قانع کرد که از ایجاد فشار و انتظار برای گرفتن پاس ( از سفارت رژیم) چشم پوشی کند، بسیار ظریف بوده و متقاعد کردن ادارات خارجی در این مورد کار ساده ای نخواهد بود. از این رو توصیه می شود با وکیل خود در رابطه با چگونگی استفاده از راه حل های قانونی فوق مشورت کنید. .
...................
1- دولدونگ یا اقامت تحملی به افرادی داده میشود که در خواست پناهندگیشان رد شده ، پرونده آنها مختومه اعلام شده و به به آنها حکم ترک خاک آلمان ابلاغ شده است. از آنجا که این دسته از افراد داوطلبانه خاک آلمان را ترک نکرده اند، و از آنجا که ادارات خارجیان بدون در اختیار داشتن پاس معتبر یا برگه عبور صادر شده توسط سفارت کشور مربوطه، نمی توانند کسی را از آلمان اخراج کنند، به این دسته از افراد برگه ای داده میشود که به آن "دولدونگ" گفته میشود. دولدونگ به معنی تحمل میباشد.
. | 
