حنیف حیدرنژاد

کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل متحد در گزارش سالیانه خود که در ۲۶ مارس ۲۰۱۵ منتشر شده است، روند در حال افزایش پناهندگی بر اساس آمار ثبت شده برای سال ۲۰۱۴  را در ۴۴ کشور که آنها را کشورهای صنعتی نامیده مورد بررسی قرار داده است.  

بر این اساس سال ۲۰۱۴  بالاترین رقم ثبت متقاضیان پناهندگی در ۲۲ سال گذشته را نشان می‌دهد. اصلی‌ترین دلیل این افزایش به جنگ در عراق و  سوریه و دیگر نقاطی که در آنجا درگیری‌های مسلحانه در جریان است بر می‌گردد. نقض حقوق بشر نیز یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل فرار انسان‌ها از کشورشان بوده است.

در مجموع در سال ۲۰۱۴  ۸۶۶٫۰۰۰ درخواست اولیه پناهندگی در این کشورها ثبت شده است که نسبت به سال پیش از آن افزایشی ۴۵ درصدی را نشان می‌دهد. (سال ۲۰۱۳: ۵۹۶٫۰۰۰ هزار درخواست). بدین تریب میزان پناه‌جویان بعد از جنگ و درگیری‌های بوسنی هرزگوین در سال ۱۹۹۲ به بالاترین میزان خود رسیده است.

کشورهای مبدأ پناه‌جویان

بالاترین میزان درخواست پناهندگی با بیش از ۱۵۰٫۰۰۰ مورد مربوط به پناه‌جویان از کشور سوریه بوده است. از هر پنج درخواست پناهندگی ثبت شده، یک مورد آن مربوط به سوریه بوده است. بعد از سوریه، عراق با ۶۸٫۷۰۰ درخواست پناهندگی در ردیف دوم و افغانستان با ۶۸٫۰۰۰ درخواست در جای سوم قرار می‌گیرند. کشورهای بعدی که بیشترین پناه‌جویان از آنجا می‌آیند عبارتند از صربستان، کوزوو و  اریتره.

ایران با ۲۰٫۲۴۱  پناه‌جو (سال ۲۰۱۳:  ۲۰٫۴۸۲ نفر) در ردیف نهم این جدول قرار دارد.

کشورهای مقصد پناه‌جویان

در سال ۲۰۱۴ بالاترین درخواست پناهندگی- ۱۷۳٫۰۰۰ درخواست- در کشور آلمان ثبت شده است، که یک چهارم آن مربوط به سوریه است.ن مربوط به سوریه  بوده است.  بعد از آلمان، ایالات متحده آمریکا با ۱۲۱٫۰۰۰ درخواست با بیشترین پناه‌جویانی که از مکزیک و دیگر کشورهای آمریکای لاتین هستند در ردیف دوم قرار می‌گیرد.

در ترکیه [در دفتر کمیساریای عالی امور پناهندگان در این کشور] ۸۷٫۸۰۰ درخواست پناهندگی ثبت شده است، بیشترین پناه‌جویان در این کشور از عراق می‌باشند. بعد از ترکیه سوئد قرار دارد با ۷۵٫۱۰۰ درخواست ثبت شده، اکثرا مربوط به پناه‌جویان از سوریه و اریتره. ایتالیا نیز ۷۵٫۱۰۰ درخواست پناهندگی را ثبت کرده که بالاترین میزان در این کشور تاکنون بوده است. بیشترین پناه‌جویان در ایتالیا از کشور مالی، گامبیا و نیجریه بوده‌اند.

توزیع سرانه پناه‌جویان

اگرچه کشورهای آلمان، ایالات متحده آمریکا و ترکیه پذیرای بیش از ۶۰% مجموع پناه‌جویان بوده‌اند، اما اگر بخواهیم سرانه پناه‌جویان را نسبت به جمعیت کشورهای پذیرای پناه‌جویان در نظر بگیریم، کشور سوئد در ردیف اول قرار می‌گیرد. سوئد در پنج سال گذشته به ازاء هر ۱۰۰۰ نفر ساکنین این کشور، پذیرای ۲۴٫۴ پناه‌جو بوده است. بعد از آن مالت، لوکزامبورگ و سوئیس و مونته نگرو قرارمی‌گیرند.

در استرالیا روند ثبت پناه‌جویان رشد منفی داشته است. در حالی که در سال ۲۰۱۳ در این کشور ۱۱٫۷۰۰ درخواست پناهندگی ثبت شده بود، در سال ۲۰۱۴ با منفی ۲۴ درصد، ۹٫۰۰۰ درخواست جدید ثبت شده است.

افزایش شمار پناه‌جویان حاکی از روندی نگران کننده و خطرناک است. موضوعی که با خود از هم پاشیدگی خانواده‌ها را به دنبال آورده و سرنوشت بسیاری از انسان‌ها را با حوادثی دردناک همراه می‌سازد. وضعیتی که در عرصه اجتماعی- سیاسی، در بُعد منطق‌ ای و در سطح جهانی بحران‌های جدیدی را  در خود پرورش می‌دهد.

پراکندگی جغرافیائی ایرانیان پناه‌جو

ایرانیان پناه‌جو در ۳۴ کشور از ۴۴ کشوری که کمیساریای عالی پناهندگی سازمان ملل لیست آنها را منتشر کرده است دیده می‌شوند. نقض مستمر و سیستماتیک حقوق بشر، سرکوب فعالان سیاسی- اجتماعی، سرکوب دگراندیشان مذهبی، فعالان ملی و قومی، سرکوب فعالان کارگری و دانشجوئی، سرکوب افراد به دلیل گرایش جنسی آنها و محدود کردن هرچه بیشتر آزادی‌های فردی و دخالت روزافزون در حریم خصوصی افراد و نداشتن چشم‌انداز برای آینده بهترِ شغلی و تحصیلی، مهم‌ترین دلایلی هستند که بسیاری از ایرانیان کشور را ترک می‌کنند.

تجربه سه دهه گذشته نشان می‌دهد که بسیاری از ایرانیان پناه‌جو به ناچار در برخی کشورهای ترانزیت ماندگار می‌شوند. ترکیه، یونان، قبرس و کشورهای شرق اروپا در اساس کشورهای ترانزیت برای رسیدن به کشورهای دیگر هستند. اما بسیاری از پناه‌جویان به دلایل مختلف، از جمله مشکلات مالی و کمبود پول، موفق به رساندن خود به کشور اصلی مورد نظرشان نمی‌شوند. بسیاری از آنها برای سال‌های طولانی در شرایطی بسیار سخت و غیر انسانی زندگی را در این کشورها می‌گذرانند و اغلب با بیماری‌های سخت و بحران‌های روحی درگیر می‌شوند.

در بین کشورهای مقصد، بجز ترکیه که کشور ترانزیت و عبوری محسوب می‌گردد، آلمان با فاصله زیاد اصلی‌ترین مقصد پناه‌جویان ایرانی می‌باشد و بعد از آن  بریتانیا، سوئد، اتریش و هلند قرار می‌گیرند.

جدول شماره ۱
ایرانیان پناه‌جو در کشورهای (صنعتی) جهان: ۲۰۱۴