درخواست گواهی کارشناسانه در مورد ریحانه جباری برای کشف حقیقت
06 ارديبهشت 1393
حنیف حیدرنژاد
یک بار خانمی که در زندان های جمهوری اسلامی مورد تجاوز قرار گرفته و ادعای او توسط اداره امور پناهندگی آلمان رد شده بود، با خشم و عصبانیت می گفت: "آن تجاوز درد و ضربه خودش را بر من باقی گذاشت، اما این بی عدالتی که در اینجا می بینم دردش برای من بیشتر است. چون علاوه بر آنکه مورد تجاوز قرار گرفته ام، از سوی مرجعی که انتظار داشتم از من دفاع کند، به دروغگوئی هم متهم شده ام".
من سال هاست که افرادی که در زندان بوده و شکنجه شده یا مورد تجاوز قرار گرفته یا در مناطق جنگی شاهد کشتار افراد نزدیک خانواده خود بوده و آسیب روحی دیده اند را در مراحل پناهندگیشان در آلمان همراهی و حمایت می کنم. اینان افرادی هستند که درخواست پناهندگیشان یک بار توسط اداره امور پناهندگی درآلمان رد شده است، اغلب با این استدلال که: ادعاهای آنها "قابل اثبات" نیست، یا گفته هایشان با "تناقض" همراه است، یا حرف های زده شاهد با "جزئیات" همراه نیست، و ...
این افراد پس از آنکه یک بار درخواست پناهندگیشان از سوی اداره امور پناهندگی رد شد، این فرصت را دارند تا به دادگاه بدوی امور اداری شکایت کرده و خواستار رسیدگی مجدد به درخواستشان گردند. سوال این است: فردی که مورد تجاوز قرار گرفته و هیچ سند و مدرکی هم برای اثبات گفته هایش ندارد و در حالی که به لحاظ روحی نیز آنقدر ضربه خورده و بهم ریختگی ذهنی پیدا کرده که نمی تواند به بسیاری از سوالات به طور دقیق پاسخ دهد، چگونه می تواند دادگاه و قاضی را "به باور برساند" که دروغ نمی گوید، داستانسرائی نمی کند، فیلم بازی نمی کند، بلکه حقیقت را می گوید؟
همه حرف این است: اگر نمی شود ادعائی را "اثبات" کرد، و اگر گفته ها و ادعاهای یک نفر در مقابل گفته های یک نفر دیگر قرار دارد، چگونه می شود "به باور رسید" که گفته های شاکی ساختگی نیست؟ در این مرحله "گواهی کارشناسانه" یک روانشناس یا روانکاو یا یک دکتر متخصص اهمیت تعیین کننده دارد. روانشناس می تواند از زاویه تخصصی گواهی دهد که آیا گفته های آن فرد قابل باور است یانه؟ او، به عنوان یک کارشناس باید به لحاظ تخصصی استدلال کند که به چه دلیل به چنین نتیجه گیری رسیده است؟ از همین روست که گواهی های کارشناسانه = بسیار مفصل است. روانشناس یا کارشناسی که با آن فرد صحبت می کند نیز معمولا پس از چندین جلسه گفتگو می تواند گواهی خود را نوشته و تنظیم کند.
گواهی کارشناسنه به قاضی کمک می کند، موضوع را از زاویه ای که خود او تخصصش را ندارد بهتر ببیند. بسیار اتفاق می افتد که قاضی پرونده، یک گواهی کارشناسانه را کافی نمی بیند و خودش یک کارشناس دیگر را تعیین می کند تا به عنوان کارشناس ثالث نظریاش را ارائه دهد و پس از آن، رأی خودش را صادر می کند.
در آلمان سالیانه دهها نفر از این طریق در دادگاه ها به "عدالت" دست یافته و حکمی مبنی بر تائید گفته هایشان دریافت کرده و قبول می شوند. دستگاه قضائی آلمان سالیانه میلیون ها یورو هزینه را برای پرداخت دستمزد مترجم، وکیل و یا گواهی های کارشناسانه تقبل می کند، زیرا وظیفه خود را کشف حقیقت و اجرای عدالت می داند. حتی اگر موضوع، مربوط به شهروند کشور دیگری که در کشورخودش مورد بی عدالتی قرار گرفته است باشد.
به ریحانه جباری بر می گردم. دختر 26 ساله ای که در ایران در آستانه اعدام قرار دارد. اخیرا قاضی پرونده ی او که اینک بازنشست شده کماکان بر درست بودن حکم صادر شده تاکید کرد. مادر ریحانه و وکیل پیشین او بسیار تلاش کردند تا توضیح دهند که این حکم ناعادلانه است. اینک، خود ریحانه نیز در نوشته ای، آنچه که بر او گذشته است را تشریح کرده است. او توضیح می دهد که چرا و چگونه برای دفاع از خود مردی که قصد داشت به او تجاوز کند را مورد حمله با کارد قرار داده است. آن مرد ابتدا زخمی می شود، ریحانه خودش اورژانس را مطلع می کند و امیدوار بوده که آن مرد زنده بماند. آن مرد بعدا فوت می کند و اینک ریحانه متهم به قتل عمد می باشد. دستگاه قضائی رژیم جمهوری اسلامی بجای برگزاری یک دادگاه عادلانه، ریحانه را زیر فشار روحی قرار می دهد. ریحانه مورد شکنجه قرار می گیرد تا به قتل اعتراف کند. دستگاه قضائی رژیم جمهوری اسلامی ایران اینک اجرای حکم قتل را به عهده خانوده مقتول گذاشته است.
اگرچه رژیم ایران و دستگاه قضائی این رژیم در 35 سال گذشته اثبات کرده اند که برای آنها "جان انسان" و روش شدن حقیقت ذره ای ارزش ندارد، و اگر چه این امری است اثبات شده که این رژیم با معیارهای حقوق بین الملل در دادگاه بیگانه بوده و حتی ضدیت دارد، اما با وجود اعتراض گسترده جهانی به حکم اعدام (قصاص) ریحانه، دستگاه قضائی رژیم کماکان ادعا می کند که روند رسیدگی کردن به پرونده عادلانه بوده است. رژیم ایران نه تنها معیارهای بین المللی حقوقی را نمی پذیرد، بلکه اجازه نمی دهد که ناظران بیطرف بر روند رسیدگی به پرونده نظارت داشته باشند. در این حال سوال این است که آیا دستگاه قضائی جمهوری اسلامی حاضر است تا یک یا چند کارشناس بیطرف بین المللی از زاویه تخصصی- روانشناسی- با ریحانه گفتگو کرده و گواهی صادر کنند که آیا -صرفا از زاویه تخصصی و روانشناسی-، گفته های ریحانه قابل باور هست، یا نه؟ اگر آنها بر دروغ بودن گفته های ریحانه تاکید کنند، این یک پیروزی بزرگ برای رژیم ایران است. اگر آنها بر حقیقت گفته های ریحانه تاکید کنند، نتیجه آن نجات جان یک انسان و رعایت عدالت برای روشن شدن حقیقت است.
آیا رژیم ایران و قوه قضائیه آن حاضر به پذیرش چنین پیشنهاد غیر سیاسی، اما تماما انسانی و تخصصی هستند؟ آیا جان یک انسان و روش شدن حقیقت و اجرای عدالت ارزش آن را ندارد که به دور از جار و جنجال های سیاسی جان ریجانه، این دختر 26 ساله که در انتظار مرگ است در اولویت قرار بگیرد؟
